Documentatie bij thema 3, Interactie: Spelen
Er zijn zes thema’s die van belang zijn voor voorschoolse educatie en de groepen 1, 2 en 3. We zetten de verdiepende kennis voor je op een rijtje. Hieronder vind je de informatie over interactie professional - kind bij het spel.
De kwaliteit van de interactie van de jongekindprofessional met de kinderen moet goed en krachtig zijn. Zowel in pedagogische zin (sensitiviteit, gericht op positief klimaat) als ‘educatief’ (de taaldenkontwikkeling bevorderend onder andere via taalaanbod, inhoudelijke feedback en aanzetten tot redenaties).
Educatieve proceskwaliteit vraagt specifieke aandacht. Het gaat dan om kinderen aanzetten tot (hogere orde) denken bv oorzaak-gevolg, als… dan, voorspellen en verklaren, om taalstimulering en om inhoudelijke feedback aan kinderen geven. Dat start met het bewust worden bij professionals hoe ze dat nu doen en waar er verbeterpunten zitten, en voor welke (groepen) kinderen. Naast de resultaten uit pre-COOL onderzoek laten Jepma & Vanderheyden (2022) zien dat vooral de hoogte van de educatieve kwaliteit van belang is voor het effect van voor- en vroegschoolse educatie op ontwikkeling en leren van jonge kinderen.
Jongekindprofessionals zijn zich over het algemeen bewust van het belang van spel voor de ontwikkeling van jonge kinderen. In peuter- en kleutergroepen is er dan ook dagelijks tijd ingeruimd voor spel en er zijn meerdere hoeken en een variatie aan materialen. Hoewel de speelleeromgeving vaak nog verder versterkt kan worden, lijkt er vooral grote vooruitgang mogelijk in de begeleiding van spel en de interactievaardigheden van de professional. Het pre-cool onderzoek laat zien dat het begeleiden en verrijken van spel door de professional in de voorschool positief samenhangt met de ontwikkeling van jonge doelgroepkinderen op onder andere de ontwikkeling van volgehouden aandacht, woordenschat en rekenen-wiskunde. Toch is in de praktijk vaak sprake van onbegeleid spel en de algehele educatieve kwaliteit is voor verbetering vatbaar.
Hieronder vind je het thema verder uitgewerkt als PDF. Ook vind je een formulier om te gebruiken bij de intake. Daarna vind je onze lees-kijk- en luistertips. Onderaan vind je de literatuurlijst die is gebruikt bij dit thema.
Voor het thema Interactie - Spelen, raden we je de volgende aanvullende informatie aan om te gebruiken ter verdieping van je kennis en begrip.
Handreikingen voor trainingsdoeleinden
Spelontwikkeling
Het eerste fimpje op de volgende site geeft een snel (8 min) van de spelontwikkeling van peuters en jonge kleuters. https://www.leraar24.nl/70137/spelstimulering-van-manipulerend-spel-naar-rollenspel/
De volgende kwaliteitskaart geeft een overzicht van de belangrijkste stappen in de spelontwikkeling en van manieren om spel te begeleiden. https://expertis.nl/wp-content/uploads/Kwaliteitskaart-voor-spel.pdf
De volgende twee filmpjes laten zien hoe er in een groep 2/3 en in een groep 3 gewerkt kan worden met spel.
https://www.leraar24.nl/70118/leren-van-elkaar-met-thematisch-leesonderwijs-groep-2-3/
https://www.leraar24.nl/1955328/met-spelend-leren-soepel-naar-groep-3/
NB: Het is van belang dat professional goede kennis hebben van de spelontwikkeling van de kinderen in hun eigen groep. Observatievolginstrumenten bieden vaak wel een overzicht van de spelontwikkeling, maar hebben deze ontwikkeling niet allemaal even specifiek uitgewerkt. Ga zo nodig op zoek naar een aanvullend instrument om de kennis van professionals te verdiepen. Bekijk bijvoorbeeld samen filmpjes van spel op de eigen groep en wissel uit daarin te zien is en hoe die observaties door iedereen geïnterpreteerd worden.
Vooruitblikken en terugblikken op spel
In het volgende filmpje is te zien hoe een professional in de voorschool in de kleine groep vooruitblikt met kinderen naar het spel en ook (meer terloops) terugblikt op het spel. https://www.taal-in-spel.nl/Kernelementen/kernelement2
Lees ook over vooruitkijken in de vroegschoolse educatie in het artikel: Boland, A. (2022). Wat wil je gaan spelen? Ruimte voor eigen spel. HJK 49 (8), 26-29.
Spelbegeleiding – verschillende vormen
In het tweede en derde filmpje op de volgende site is een voorbeeld te zien van spelbegeleiding bij spel met klei en een voorbeeld van demonstratiespel als middel om rollenspel te stimuleren. https://www.leraar24.nl/70137/spelstimulering-van-manipulerend-spel-naar-rollenspel/
In het volgende filmpje is zichtbaar hoe de professional de ontwikkeling van rollenspel van kleuters stimuleert via een spelscript: https://www.leraar24.nl/423702/hoe-je-met-een-spelscript-het-rollenspel-van-kleuters-stimuleert/
Op de volgende site zijn filmpjes te vinden waarin de professional spel observeert en zich aan het spel van kinderen verbindt door te spiegelen en verwoorden. De intentie van de professionals in deze filmpjes het versterken van een positieve relatie met kinderen als voorwaarde voor verdere ontwikkeling (zie ook thema 1). De filmpjes zijn beschikbaar via het menu ‘vaardigheden’. https://www.p2g.ukf.sk/nl/p2g-vaardigheden/
Taaldenken in doen-alsof spel
Op de volgende website worden richtlijnen gegeven hoe de professoinal taaldenken kan stimuleren in doen-alsof spel. De professional werkt volgens de 3 V’s en richt zich bij de verrijking op het stimuleren van taaldenken en het oplossen van problemen in het spelverhaal.
Stimuleren van denken over rekenen-wiskunde
Op de volgende website worden richtlijnen gegeven hoe de professional vanuit de inzet van de 3 V’s spel kan verrijken richting wiskundig handelen en denken. www.rekenenopspel.nl
Praktische leestips
Er zijn veel boeken en artikelen beschibaar over spel, spelend leren en spelbegeleiding. In onderstaande boeken staat het handelen van de professional centraal bij peuters, kleuters en groep 3. In beide boeken is ook veel aandacht voor de spelontwikkeling, met nadruk op de ontwikkeling van rollenspel. In Janssen-Vos & Van der Meer wordt dieper ingegaan op het opbouwen van spelverhalen met kinderen als verbindend referentiekader voor de groep.
Boland, A., Aerden, I., Van de Weghe, J., Vancraeyveldt, C. (2022). De kracht van spel. Waar leerkrachten en kinderen elkaar ontmoeten. SWP.
Janssen-Vos, F., Van der Meer, L. (2017). Basisontwikkeling voor peuters en de onderbouw. Van Gorcum.