Documentatie bij thema 4, de ontwikkeling van het jonge kind: kennen, volgen en afstemmen
Binnen de handreiking vind je zes thema’s die van belang zijn voor voorschoolse educatie en de groepen 1, 2 en 3. We zetten de verdiepende kennis voor je op een rijtje
De jongekindprofessional (in het vervolg aangeduid als professional) kent de ontwikkel- of leerlijnen van het jonge kind, volgt de ontwikkeling van het jonge kind en stemt het handelen af op deze ontwikkeling. Ze weet wat leeftijdsadequaat is en kent de bandbreedte. Zij begrijpt wat zij ziet en reageert afgestemd. De professional handelt daarbij in de zone van actuele en naaste ontwikkeling. De professional zorgt voor planmatig (op langere termijn), beredeneerd en doelgericht aanbod van activiteiten die betekenisvol zijn voor jonge kinderen. Ze communiceert over de volguitkomsten met collega’s en ouders.
De jongekindprofessional is vaardig in het begeleiden van kinderen in het grip krijgen op de wereld. Dat betekent dat het handelen gericht is op groei, dat de professional de ‘buitenwereld naar binnen haalt’ en daarbij ‘werkelijkheidsnabijheid’ realiseert en stimulerende en uitdagende ervaringen biedt. Dit kan gerealiseerd worden in thematisch werken, dat een beredeneerd en doelgericht en betekenisvol activiteitenaanbod ondersteunt. De begeleiding gericht op de brede ontwikkeling betekent dat de professional in staat moet zijn om doelgericht brede ervaringen in uiteenlopende situaties en met verschillende activiteiten te bieden daarbij rekening houdend met en aansluitend bij waar de kinderen in hun ontwikkeling zitten.
Om kinderen te stimuleren dient de professional iets te bieden dat aansluit bij het ontwikkelingsniveau van het jonge kind en vervolgens net boven dat niveau zit (zone van naaste ontwikkeling). Dat vraagt om goede kennis van de ontwikkeling- of leerlijnen op verschillende ontwikkeldomeinen (motoriek, taal, denken en sociaal-emotioneel) en tevens toepassing van deze kennis in observatie. Uitgaande van het idee van ontwikkeling als ‘geordende verandering’ (bv. kruipen gaat vooraf aan lopen) kan een professional vervolgens een beredeneerd aanbod doen en tevens nagaan of dat effect heeft.
Daarnaast moet het aanbod betekenisvol zijn voor de kinderen. Bovenstaande vraagt om goede observatievaardigheden van de professional van waar de kinderen in hun ontwikkeling zijn en het bieden van een beredeneerd en rijk aanbod: naast spel, knutsel- en beweegactiviteiten, spelletjes, rijmpjes, interactief voorlezen. Ook het zinvol gebruikmaken van informele momenten voor sociale (omgangsvormen), motorische en talig-cognitieve ontwikkeling hoort daarbij.
Hieronder vind je het thema verder uitgewerkt als PDF. Ook vind je een formulier om te gebruiken bij de intake. Daarna vind je onze lees-kijk- en luistertips. Onderaan vind je de literatuurlijst die is gebruikt bij dit thema.
Voor het thema de ontwikkeling van het jonge kind: kennen, volgen en afstemmen, raden we je de volgende aanvullende informatie aan om te gebruiken ter verdieping van je kennis en begrip.
Praktische leestips over observeren
Zeven tips bij monitoring, te lezen bij het Nederlands Jeugdinstituut.
Hier vind je het Veldinstrument observatie pedagogische praktijk van het Nederlands Jeugdinstituut (2021).
Online lees je ‘Leren doen we samen’, het Utrechts Kwaliteitskader Kinderopvang (2023).
Volgen zonder kleutertoetsen. Ontwikkeling in kaart brengen. Geschreven door R. Heuvelman. Te lezen in ‘De wereld van het jonge kind’ nr.6, 2021, pag. 12-15.
Het artikel ‘Observeren van ontwikkelingsvoortgang. Ontwikkeling volgen zonder toetsen’ werd geschreven door C. van Tuijl, T. Hofmeijer en R. Heuvelman. Gepubliceerd in De Wereld van het Jonge Kind nr. 8, april 2023, p. 14-18.
Van toets naar observatiesysteem. Ontwikkeling jonge kind volgen. Geschreven door C. van Tuijl en T. Hofmeijer. Te lezen in De Wereld van het Jonge Kind nr. 2, oktober 2022, p. 6-9.
Leestips over handelingsgericht werken
Handelingsgericht werken: een handreiking voor het schoolteam. Verschenen bij Acco, 2009. Geschreven door N. Pameijer, T. van Beukering en S. De Lange.
Het Centrum Educatieve Diensten (CED) bracht in 2016 Opbrengstgericht werken in 4D Data, duiden, doelen, doen uit.
Leestips over samen leren
Online lees je ook ‘Leren doen we samen’, het Utrechts Kwaliteitskader Kinderopvang (2023). Dit is de vierde versie van het Utrecht Kwaliteitskader - educatie van het jonge kind (UKK). Op basis van de ontwikkelingen en wensen vanuit het veld en nieuwe theoretische inzichten is deze nieuwe versie ontwikkeld. Bedoeld voor iedereen die een bijdrage levert aan de opvang en educatie van jonge kinderen.
‘Video‐feedback in opleiding en training: Leren in beeld gebracht’. Dit artikel werd geschreven door R.G. Fukkink, N. Trienekens en L.J.C. Kramer in 2010.
Verdiepende literatuur over ontwikkeling en volgen
‘Developmental Monitoring and Screening’ is uitgebracht door de Amerikaanse Centers for Disease Control and Prevention (CDC) in 2023.
Het rapport Developmentally Appropriate Practice, hoofdstuk 3 gaat over ‘Guidelines for Developmentally Appropriate Practice in Action: Using Knowledge of Child Development and Learning in Context’.
H. Meij schreef in 2021 over de jonge kind ontwikkeling: ‘De basis van opvoeding en ontwikkeling’.
In 2019 verscheen ‘Ontwikkelingen in de kwaliteit van de Nederlandse kinderdagopvang, peuteropvang, buitenschoolse opvang en gastouderopvang. Trendanalyses kinderopvang, peuteropvang en buitenschoolse opvang en verklarende analyses gastouderopvang op basis van de gecombineerde gegevens metingen 2017-2019’. Geschreven door P. Slot, IJ. Jepma, P. Muller, B. Romijn, C. Bekkering, P. Leseman.
Observatievolgsystemen / volgen van het jonge kind
Op onze website vind je een overzicht van observatievolgsystemen: www.lejk.nl/observatievolgsystemen
Leer- of ontwikkelingslijnen zijn onder meer te vinden bij het Centrum voor Educatieve Diensten (www.leerlijnen.cedgroep.nl/).
Ook zijn er tussen- of aanbodsdoelen geformuleerd door de SLO (www.slo.nl/thema/meer/tule/).
Sommige programma’s of volgsystemen (Schatkist, Kijk, Parnassys en Kijk Kies Doe) bieden eveneens leerlijnen.