Documentatie bij thema 1, Relatie op individueel niveau
Er zijn zes thema’s die van belang zijn voor voorschoolse educatie en de groepen 1, 2 en 3. We zetten de verdiepende kennis voor je op een rijtje. Hieronder vind je de informatie over relatie op individueel niveau.
De jongekindprofessional investeert in de relatie met individuele kinderen waarbij de begeleiding gericht is op de brede ontwikkeling, waaronder groei van zelfbesef en zelfbeeld.
Belangrijk is dat elk kind zich gezien voelt door de professional. Het vraagt om een sensitiefresponsieve professional die in staat is het gedrag van het jonge kind en de vraag of behoefte erachter te lezen. Als kinderen opgroeien in ongunstige omstandigheden, kunnen zij negatieve verwachtingen van volwassenen ontwikkelen. De professional heeft dan een lange adem nodig in de opbouw van een positiever relatie met het kind. Om tot goede relatievorming te komen zijn overwegend positieve interacties tussen professional en kind nodig. Training in positieve gedragsondersteuning kan daarbij helpen (zie ook thema 2).
Hieronder vind je het thema verder uitgewerkt als PDF. Ook vind je een formulier om te gebruiken bij de intake. Daarna vind je onze lees-kijk- en luistertips. Onderaan vind je de literatuurlijst die is gebruikt bij dit thema.
Voor het thema relatie op individueel niveau, raden we je de volgende aanvullende informatie aan om te gebruiken ter verdieping van je kennis en begrip.
Playing-2-gether in class
Hoe sterk ben je al in het opbouwen van warme relaties met de kinderen in je groep? Voor verdere verdieping en om in te gaan op relaties die moeizamer zijn, bieden we de hierna volgende voorbeelden.
In de film ‘Zo bouwt Jelke een warme band op met haar kleuters’ (46 minuten) worden enkele uitdagingen belicht. We kijken mee met een kleuterleerkracht in Vlaanderen die het moeilijk vindt om een positieve band op te bouwen met twee jongens in haar groep. De ene jongen laat uitdagend gedrag zien en heeft door omstandigheden thuis op school vaak een hoog stressniveau. De andere jongen is niet erg opvallend in de groep. Hij ontsnapt vaak aan haar aandacht.
Jelke wordt als leerkracht begeleid door twee pedagogen bij het ondersteunen van stressregulering en bij de inzet van Samenspel / Playing-2-gether in class om vaker te werken aan positieve momenten. Op deze site vind je de video en er is verdere uitleg en een zelfscan te vinden voor professionals.
Verder kijken en lezen
Bij het ondersteunen van collega’s in het versterken van de band met specifieke kinderen kan gebruik gemaakt worden van twee websites die aansluiten bij de film en die verder ingaan op het werken aan positieve relaties met kinderen via Playing-2-gether in class:
www.positieverelatiesmetkinderen.nl (vanaf januari 2024): op deze site is een professionaliseringstraject beschreven, waarin professionals uit hetzelfde team (voorschool t/m groep 3 of 4) elkaar bevragen en coachen in het versterken van positieve relaties met een kind in de groep bij wie dat moeizaam gaat. Het gaat daarbij zowel om het aanleren van interactievaardigheden in de spelbegeleiding als om reflectie op eigen gedachtes en handelen en op relationele behoeften van het kind. Op de site zijn werkmaterialen te vinden die het traject ondersteunen. Bij dit traject is in eerste instantie een coach of begeleider nodig die bekwaam is in sensitieve responsiviteit en spelbegeleiding. Het is ook mogelijk om het traject in een 1-op-1-situatie uit te voeren, maar juist de uitwisseling binnen het team is ondersteunend voor duurzame verbeteringen.
In het professionaliseringstraject wordt ook gebruik gemaakt van onderstaande site. Hierop zijn onder andere uitleg en voorbeeldfilmpjes te vinden van de interactievaardigheden die een professional inzet bij Playing-2-gether in class. Ook is hier een handleiding te vinden voor coaching van professionals. Deze website biedt ook verdieping op goede leerkracht-kindrelaties en een kennismaking met Playing-2-gether in de groep.
Je kunt ook verder lezen in Samen-Spel: een warme relatie met elk kind. Geschreven door C. Vancraeyveldt en A. Boland (2022). Te lezen in De kracht van spel pag. 51-79.
Stressregulering
Over stress en ondersteuning van stressregulering zijn verschillende sites beschikbaar. Op onderstaande sites is een algemene toelichting te vinden via tekst en beeld op stress bij kinderen en ondersteuning door de professional:
"Burn-out voorkomen begint al in de kleuterklas" – Klasse
Kalm in de klas - UCLL Research & Expertise
Op de volgende twee sites worden concrete handreikingen gedaan rond het creëren van een rustplek in de groep en de inzet van ritme en rituelen om voorspelbaarheid en begrip voor kinderen te vergroten:
Stressbestrijders voor de rusthoek in je kleuterklas – Klasse
“Minder stress in de klas dankzij ritme en rituelen” – Klasse
Over de ontwikkeling van zelfregulatie (regulatie van emoties, gedrag en cognitie) en de componenten die daarbij horen volgens het ‘CASEL’-model, is de volgende korte video beschikbaar.
Op weg naar zelfregulatie - Sociaal-emotioneel leren on Vimeo
Deze video maakt deel uit van de website https://expertisecentrumkinderopvang.nl/onderwerpen/positieve-gedragsondersteuning.
Kijk ook bij thema 2, aandachtsgebied Ontwikkeling en ondersteuning van gedragsregulatie.
Observeren van het kind
Voor de observatie van welbevinden kan gebruik gemaakt worden van een observatiesysteem. Wanneer dat niet in het systeem van de eigen organisatie is opgenomen, is het aan te bevelen om een eigen observatieformulier op te stellen. Hoe je dit doet, kun je vinden in o.a.:
Ervaringsgericht werken met kleuters in het basisonderwijs met kleuters. Geschreven door F. Laevers (2019). Uitgever: Lannoo Campus - CEGO.
Het artikel Grip op kwaliteit van spel via welbevinden en betrokkenheid. Geschreven door B. Declercq. Te vinden in: De kracht van het spel, pag. 37-50. Dit boek is samengesteld door A. Boland, I. Aerden, J. Van de Weghe, C. Vancraeyveldt (eds, 2022). Uitgever: SWP.
Praktische leestips
Goede leerkracht-kind relaties. Belangrijk voor kind én leerkracht. Geschreven door R. Bosman (2018), verschenen in HJK, 45(8), pag. 17-19.
Samen-spel in de klas van M. Huyse, C. Vancraeyveldt e.a. Dit lees je in Kleuters en ik 2016 nr. 32(4), pag. 6-10.
Gedragsproblemen of relatieproblemen. Geschreven door J. Spilt & H. Koomen. Te vinden in Mensenkinderen 141 (2014), pag. 4-8.
Bron van steun en stabiliteit. Goede relatie leerkracht-leerling. Van J. Spilt, te lezen in HJK, 2010 nr. 38(3), pag. 28-31.
Samen-Spel: een warme relatie met elk kind. Geschreven door C. Vancraeyveldt en A. Boland (2022). Te lezen in De kracht van spel pag. 51-79.
De rol van veilige gehechtheid, van K. Verschueren. Verschenen in HJK 2010 nr. 37(10), pag. 11-13.
De kracht van de leerkracht. Voorkomen van Early Life Stress. HJK, 2022, nr 50(2). Van E. Wessels en M. Meijer-Hoogeveen.