Documentatie bij thema 2, Het jonge kind als deel van de groep - aandachtsgebied: een diverse groep en samenleving
Er zijn zes thema’s die van belang zijn voor voorschoolse educatie en de groepen 1, 2 en 3. We zetten de verdiepende kennis voor je op een rijtje. Hieronder vind je de informatie over de diverse groep en samenleving.
De jongekindprofessional richt zich op de begeleiding van samen werken en leven met anderen. Belonging, het gevoel van erbij horen, veiligheid, acceptatie, inclusie, eigen identiteit en (h)erkenning, zijn begrippen die de professional belangrijk vindt voor alle kinderen en als uitgangspunt voor het handelen hanteert.
Kinderen van nu groeien op in een diverse samenleving. Mensen van verschillende etnische, culturele en religieuze achtergronden en verschillende thuistalen of dialecten leven met elkaar samen. Kinderen verschillen onderling ook . Ze groeien op in uiteenlopende contexten, bijvoorbeeld in verschillende gezinsvormen, in verschillende woningen in verschillende wijken, in gunstigere of ongunstigere economische omstandigheden, met verschillende gewoonten, met meer of minder stabiliteit thuis. Ook zijn er verschillen tussen kinderen in geslacht, in gender, in seksuele oriëntatie en tempo en ontwikkeling.
Voor een gevoel van belonging is het van groot belang dat kinderen zich helemaal welkom voelen op school. Het helpt daarvoor als ze zichzelf gerepresenteerd zien op school, als ze waardering voelen voor hun achtergrond en als hun thuistaal en thuiservaringen ertoe doen op school. Toch is dat voor veel kinderen niet het geval.
Daarnaast is het voor alle kinderen van belang om te leren dat er verschillen bestaan tussen mensen, en dat iedereen gelijkwaardig is. Kinderen ontwikkelen al op jonge leeftijd stereotype denkbeelden, zowel over de groep waar ze zelf toe behoren, als over groepen waar ze zelf geen deel van uitmaken. Het is van belang dat professionals zich bewust zijn van de rol die ze zelf spelen in het in stand houden en creëren van deze stereotypen.
Hieronder vind je het thema verder uitgewerkt als PDF. Ook vind je een formulier om te gebruiken bij de intake. Daarna vind je onze lees-kijk- en luistertips. Onderaan vind je de literatuurlijst die is gebruikt bij dit thema.
De jongekindprofessional investeert in de relatie met individuele kinderen waarbij de begeleiding gericht is op de brede ontwikkeling, waaronder groei van zelfbesef en zelfbeeld.
Belangrijk is dat elk kind zich gezien voelt door de professional. Het vraagt om een sensitiefresponsieve professional die in staat is het gedrag van het jonge kind en de vraag of behoefte erachter te lezen. Als kinderen opgroeien in ongunstige omstandigheden, kunnen zij negatieve verwachtingen van volwassenen ontwikkelen. De professional heeft dan een lange adem nodig in de opbouw van een positiever relatie met het kind. Om tot goede relatievorming te komen zijn overwegend positieve interacties tussen professional en kind nodig. Training in positieve gedragsondersteuning kan daarbij helpen (zie ook thema 2).
Voor dit thema raden we je de volgende aanvullende informatie aan om te gebruiken ter verdieping van je kennis en begrip.
Voorbeeld voor trainingsdoeleinden
Een korte introductie op het begrip belonging en een aantal tips om het gevoel van belonging voor de kinderen te versterken zijn te vinden op Kleutergewijs, in de blog Horen alle kinderen in je klas er écht bij? 6 tips voor meer ‘sense of belonging’. https://kleutergewijs.wordpress.com/?s=belonging
Aandachtsgebied: een diverse groep en samenleving
Praktische leestips
Werk maken van gelijke kansen. Praktische inzichten uit onderzoek voor leraren basisonderwijs. Ontdek de wereld van je kinderen. Didactief Onderzoek. Geschreven door L. Van den Bergh, E. Denessen en M. Volman (2020). Het boek is te downloaden op: https://didactiefonline.nl/artikel/werk-maken-van-gelijke-kansen
Gebruik maken van de buitenschoolse kennisbronnen van leerlingen. Praktijkboek. Werkplaat Onderwijsonderzoek Amsterdam. Geschreven door J. ’t Gilde en M. Volman (2020). Het boek is opgenomen als pdf onder de Publicaties op: https://woa.kohnstamminstituut.nl/onze-projecten/gebruik-maken-van-verborgen-kennisbronnen/producten/
Brochure: Opgroeien zonder vooroordelen. Kennisplatform integratie en samenleving. Geschreven door H. Felten, R. Broekroelofs en J. van de Kamp (2020). De brochure is te downloaden op: https://www.kis.nl/sites/default/files/2022-06/opgroeien_zonder_vooroordelen-def_0.pdf
Voorbeelden voor trainingsdoeleinden bij een diverse groep en samenleving
Lees verder over het begrip culturele diversiteit op: https://www.nji.nl/culturele-diversiteit
of op: https://expertisecentrumkinderopvang.nl/onderwerpen/diversiteit-en-inclusie
Op de site https://www.anadelbarrio.nl/kaartenset.htm is een kaartenset te vinden van Ana del Barrio Saiz en Anke van Keulen: Wij zijn samen verschillend. Over diversiteit en verbinding in kinderopvang en onderwijs. De kaartenset biedt professionals in kinderopvang en onderwijs informatie, oefeningen, tips en reflectie over vijf thema’s:
1. De basis: diversiteit en inclusie
2. Gezinnen in soorten en maten
3. Kinderen en diversiteit
4. Diversiteit in het team
5. Kinderopvang als actieve speler in de wereld
Wie zich verder wil verdiepen in de eigen competenties rond diversiteit, kan gebruik maken van het volgende zelfreflectieinstrument, waarin verschillende onderwerpen aan bod komen: https://openresearch.amsterdam/nl/media/inline/2023/7/3/zelfreflectieinstrument_diversiteitscompetenties.pdf
Bewustwording van eigen stereotypen en vooroordelen
Uitleg voor professionals: https://www.nji.nl/culturele-diversiteit/bewust-worden-vooroordelen
Op de site https://npokennis.nl/longread/7752/hoe-bewust-ben-jij-je-van-je-vooroordelen staat een filmpje (12 min) met uitleg over stereotypen en vooroordelen (niet gekoppeld aan de rol van professional). Het is geschikt als inleiding op dit aandachtsgebied.
Zichtbaar en bespreekbaar maken van diversiteit in de samenleving en de groep
Meertaligheid en de thuistaal op school
Lees hier meer over het belang van en mogelijkheden om de eigen taal op de (voor)school in te zetten: https://www.tijdschriftmeertaal.nl/art/50-6797_Meertalig-opvoeden-hoe-dan
In onderstaand webinar wordt de relatie tussen taal en identiteit, meertaligheid en het belang van de thuistaal op school besproken. https://aanpakthuisintaal.nl/webinars/#meertaligheid
In het Magazine Beter thuis in taal staat een artikel van Frederike Groothoff over het belang van de thuistaal op school. Ook zijn daarin spelkaarten opgenomen om als collega’s met elkaar in gesprek te gaan over ‘Dilemma’s’ rond de thuistaal op de opvang en op school. (p.14 t/m 25). Het magazine includief de spelkaarten is hier te downloaden: https://aanpakthuisintaal.nl/wp-content/uploads/2023/09/Magazine_BeterThuisinTaal_Issuu-1.pdf
Tot slot enkele bronnen met concrete tips om de thuistaal van kinderen een plek te geven in de klas:https://earlyyearsblog.nl/2019/09/20/een-moeilijke-taal/
Meer kansen met meertaligheid – Toolbox gemaakt door NHL Stenden met activiteiten voor kinderen op school die ondersteunen om de eigen taal en cultuur van kinderen aan bod te laten komen. De activiteiten zijn ingedeeld op leeftijd (4-6, 7-9 jaar) maar kunnen, eventueel met enige aanpassing, ook ingezet worden bij een iets oudere of jongere leeftijdsgroep. De werkvormen zijn geschikt om regelmatig / routinematig in te zetten. http://3mproject.nl/toolbox/index.html
Buitenschoolse kennisbronnen (funds of knowledge) van kinderen benutten
De Werkplaats Onderwijsonderzoek Amsterdam Primair Onderwijs (WOA-PO) is meer informatie te vinden over het begrip funds of knowledge en (verborgen) kennisbronnen van kinderen: https://woa.kohnstamminstituut.nl/onze-projecten/gebruik-maken-van-verborgen-kennisbronnen/
Via de link producten is een korte video te bekijken (8 min) waarin Monique Volman de belangrijkste achergrondinformatie op een rijtje zet:
In het artikel op de volgende site is een voorbeeld uitgewerkt waarin een leerkracht in groep 1-2 kennis van een meisje in haar groep op het spoor komt en benut. https://didactiefonline.nl/artikel/buitenschoolse-kennis-maakt-je-les-rijker.
In Hoofdstuk 6 Partners in spel van het boek De kracht van spel wordt een werkwijze uiteengezet hoe professionals alle peuters en kleuters in hun groep kunnen betrekken bij de uitwerking van een thema: Van de Weghe, J., De Coninck, L., De Greve, H., Van de Wiele , J., Leirens, S. (2022). Partners in spel. In: Boland, A., Aerden, I., Van de Weghe, J. Vancraeyveldt, C. (eds). De kracht van spel. SWP, 195-217.
In de activiteiten in de hierboven genoemde toolbox over meertaligheid komen ook de verschillende kennisbronnen van kinderen aan bod: http://3mproject.nl/toolbox/index.html
Samenwerken met ouders van diverse culturele achtergronden
Het Expertisecentrum Kinderopvang bevat een tool met tips om ouders welkom te heten op de (voor)school: file:///C:/Users/a.boland/Downloads/TOOL_samenwerking_met_ouders_Iedereen_welkom_op_de_groep.pdf
Soms hebben we vooroordelen over de rol van ouders in de opvoeding van kinderen. Dit artikel gaat in op de rol van vaders met een niet-westerse migratieachtergond in de opvoeding: https://www.kis.nl/artikel/kis-onderzoek-laat-vaders-aan-het-woord-over-hun-rol-de-opvoeding
Op de website Thuis in taal is een wetenschappelijk onderbouwde aanpak te vinden waarin professionals en ouders samenwerken aan taalversterking bij jonge kinderen. De aanpak bestaat uit zeven stappen die pedagogisch medewerkers en leerkrachten kunnen zetten. De sleutel is een goede samenwerking met en respectvolle benadering van alle ouders. https://aanpakthuisintaal.nl/aanpak-thuis-in-taal/. Zie eventueel ook de volgende website: https://www.gelijke-kansen.nl/actueel/landelijke-thema-agendas/taal-en-ouders
Het boek ‘Samen verschillend. Pedagogisch kader diversiteit in kindercentra 0-13 jaar’ is geschreven door Van Keulen, A. & Singer, E. (2012). Uitg. Reed Business. Het boek is gratis te downloaden.