LEJK-lector Ineke Oenema-Mostert met pensioen: ‘Jonge kinderen hebben recht op sterke professionals’
Op 8 februari 2024 viert Ineke Oenema, lector bij NHL Stenden en het LEJK, haar afscheid in verband met haar pensionering. Zij was betrokken sinds de oprichting van het LEJK maar richt zich wetenschappelijk al veel langer op het jonge kind. Wat dreef haar om zich zo te focussen op het jonge kind? En wat is de meerwaarde van het LEJK in haar werk?
Wat heb je gedaan in de periode tussen afstuderen en promoveren? Waar kwam de drive vandaan om verder te gaan met onderzoeken, doceren en zelf te promoveren?
Al tijdens mijn studie was ik betrokken bij de onderzoeksgroep die zich bezighield met early childhood intervention. Eind jaren '80 van de vorige eeuw had early childhood interventie een plaats in het onderwijs- en onderzoeksprogramma van de differentiatie gehandicaptenzorg binnen de basiseenheid orthopedagogiek Rijks Universiteit Groningen. Het bepalen welke vaardigheden een kind soms al wel en soms nog niet laat zien (en niet 'dit kan het kind nog niet') als uitgangspunt voor de interventie en het centraal stellen wat er in gedrag tussen kind en opvoeder of professional gebeurt (dus niet 'het kind of de opvoeder of de professional doet het fout') waren en zijn voor mij heel belangrijke kernelementen in de begeleiding van ontwikkelen en leren van jonge kinderen in opvoedings- en onderwijscontexten.
Waarom lag de focus bij de promotie op kinderen in een zorgsituatie?
Het voorkomen, verminderen dan wel oplossen van problemen in de opvoedingssituatie was en is het centrale thema binnen de orthopedagogiek (onderwijs, jeugdzorg en gehandicaptenzorg – nu opvoeden en ondersteunen van personen met een beperking). Sinds de jaren ‘70 van de vorige eeuw is uit onderzoek al bekend dat het zo vroeg en zo snel mogelijk starten van begeleiding na het signaleren van een probleem in de opvoedingssituatie, stapeling van problemen kan voorkomen.
Mijn promotieonderzoek richtte zich op de bruikbaarheid van een interventieprogramma, dat ontwikkeld was voor jonge kinderen met een verstandelijke beperking, voor jonge kinderen met een ontwikkelingsachterstand ten gevolge van een aandoening van een van de orgaansystemen om problemen in de opvoedingssituatie van jonge chronisch zieke kinderen te voorkomen, te verminderen dan wel op te lossen.
Ik lees dat de doelgroep van het lectoraat aan NHLStenden groter is: ook directies, school- en gemeentebesturen en ontwikkelaars zijn hier aan het goede adres om zich verder te ontwikkelen. Hoe kwamen jullie op het idee om niet alleen de Pabo, de nascholing en de opleidingen voor de kinderopvang als doelgroep te zien?
Onderzoek laat zien dat ontwikkelen en leren van jonge kinderen (0-8 jaar) mede bepaald wordt door de context, de omgeving waarin zij opgroeien. Wat er in de dagelijkse praktijk van educatie en onderwijs gebeurt, hangt samen met welke opvattingen en visies men heeft met betrekking tot ontwikkelen en leren van jonge kinderen. Bijvoorbeeld: als een thema voorbereid wordt, op welke manier mogen en kunnen kinderen dan wel of niet meedenken over de inrichting en uitvoering van het thema - en wat betekent dit voor de inrichting van een binnen- en buitenruimte? Dit vraagt om kennis van, en inzicht in de wetenschappelijke onderbouwing van ontwikkelen en leren van jonge kinderen. Om zo governance, beleid en beleidsontwikkeling, teamontwikkeling en mbo- hbo en wo-opleidingen (initieel en leven-lang leren) ‘handen en voeten’ te geven voor de borging van de pedagogische- en educatieve kwaliteit van ontwikkelen en leren van jonge kinderen.
Het LEJK focust zich niet alleen op de onderbouw van de basisschool, maar ook op de kinderopvang. En op de periode nul-acht jaar, waarin ontzettend veel gebeurt in de ontwikkeling van een kind. Wat is jouw visie, hoe krijgen we eenheid in de ontwikkellijn van kinderen over de grenzen van onderwijs en opvang heen?
Dit is in lijn met wat wij inmiddels weten uit onderzoek. Uit breinonderzoek weten wij al heel lang dat de ontwikkeling van jonge kinderen in de leeftijd van 0-8 jaar een doorgaande lijn is en een fundament vormt voor verdere ontwikkeling en leren. De doorgaande lijn ontwikkelen en leren toont een aantal overgangen, transities: van thuis naar een vorm van opvang, van opvang naar onderwijs, de overgang van groep 2 naar groep 3, de overgang van het primair naar het voorgezet onderwijs en van het voorgezet onderwijs naar vervolgopleidingen.
De eenheid in de ontwikkellijn van kinderen over de grenzen van opvang en onderwijs heen ontstaat door de vraag ‘wat heeft dit kind en wat hebben deze kinderen nodig om te kunnen ontwikkelen en leren en wat betekent dit dan voor mijn handelen’. Dit vraagt om kennis van en inzicht in en het kunnen werken vanuit de verbinding tussen het waarom (de visie op ontwikkelen en leren van jonge kinderen) het hoe (op welke manier wordt het pedagogische- en educatieve proces ingericht) en het wat (op de werkvloer) ten behoeve van de doorgaande lijn ontwikkelen en leren van jonge kinderen.
Een professionele leergemeenschap vormt de leercyclus waarin opleiding en werkveld samen leren en samen professionaliseren om zo Jongekindprofessionals op te leiden die handelingsbekwaam zijn
Het werken in professionele leergemeenschappen waarin de nadruk ligt op de uitwisseling van kennis en ervaring, op het van elkaar leren in de dagelijkse praktijk en waarin professionals werken aan gezamenlijke thema’s helpt in het overbruggen van grenzen. Er ontstaat zo een hechte gemeenschap die naar een gezamenlijk doel streeft, elementen of handelingsalternatieven onderzoekt en evalueert en regelmatig feedback organiseert. Een professionele leergemeenschap vormt zo de leercyclus waarin opleiding en werkveld samen leren en samen professionaliseren om zo Jongekindprofessionals op te leiden die handelingsbekwaam zijn in het kunnen
- mobiliseren en slim toepassen van kennis, ideeën en technieken,
- onderzoekend en probleemoplossend vermogen,
- als professionals kunnen samenwerken in een team,
- en zich blijven ontwikkelen ten behoeve van goede educatie en goed onderwijs.
Het gaat erom met elkaar de actuele en urgente uitdagingen op te sporen, te benoemen en op te pakken. Alleen als dit gebeurt op het niveau van de (dagelijkse) opleidings- en werkveldpraktijk is er sprake van een professionele leergemeenschap die bijdraagt aan de vorming en de ontwikkeling van kinderen en de kwaliteit van het onderwijs en de opleiding.
Heb je een afsluitende boodschap voor de lezer, de geïnteresseerde die van collega's wil leren over het opvoeden en onderwijzen van het jonge kind?
Ineke: ‘Jonge kinderen hebben recht op sterke professionals’.
Inmiddels heeft het afscheidssymposium plaatsgevonden op 8 februari 2024. NHL Stenden heeft van de interessante workshops en speeches, een terugblik gemaakt: Afscheid Ineke Oenema | StreamXpert.
Bekijk de plenaire lezing van Mark Mieras, hij duidt de ontwikkeling van de hersenen van kinderen tot 4 jaar. De workshops die ook terug te zien zijn:
1 - Hoe rekenen we in feite(n)?
2 - Ontluikende geletterdheid maar dan anders
3 - Playing-2-gether in class
4 - IKC Sint Thomas
Wie is dr. Ineke Oenema-Mostert?
Dr. Ineke Oenema-Mostert studeerde Orthopedagogiek aan Rijksuniversiteit Groningen (1976) en is in 2006 gepromoveerd als doctor in de sociale wetenschappen op basis van haar proefschrift ‘Orthopedagogische thuisbegeleiding voor gezinnen met een jong chronisch ziek kind’. Sinds 1999 was zij als docent, onderzoeker en universitair docent orthopedagogiek verbonden aan de Rijksuniversiteit Groningen en begeleidde ze als co-promotor verschillende onderzoeken.
Sinds 2012 is Ineke Oenema-Mostert lector Early Childhood Stenden Hogeschool en sinds 2021 is ze vanuit die hoedanigheid verbonden aan het LEJK. Het lectoraat is verbonden aan de Opleiding Leerkracht Basisonderwijs, met als opdracht het zicht krijgen op de dynamiek in het onderwijs wat betreft ontwikkeling en het leren van jonge kinderen. Belangrijke onderwerpen in haar wetenschappelijk en praktijkgericht onderzoek en onderwijs zijn ontwikkeling en leren van jonge kinderen in samenhang met handelingsbekwaamheid van professionals in voor- en vroegschoolse organisaties.
Variabiliteit in de ontwikkeling en het ontwerpen van een rijke leeromgeving ten behoeve van een beredeneerd en gedifferentieerd aanbod zijn in het lectoraat belangrijke thema’s.
Bij haar benoeming bij NHLStenden tot lector in 2012 hield Oenema – Mostert de rede 'De opdracht voor het onderwijs aan jonge kinderen. Een dynamische visie op ontwikkeling'.
Bronnen: nivoz.nl, NHLStenden, rug.nl
Onderzoeken op de site van LEJK
Verslag onderzoekslijn Jongekindprofessionals samen opleiden